Przekazujemy Państwu numer specjalny Zeszytów Naukowych Akademii Morskiej w Szczecinie, wydany z okazji XXIX Sympozjum Siłowni Okrętowych, a dedykowany inicjatorowi, twórcy i wieloletniemu organizatorowi tegoż Sympozjum

Profesor Andrzej Balcerski urodził się w Krakowie 29 maja 1938 roku, w rodzinie o wielopokoleniowej tradycji inteligenckiej. Jego ojcem był Wacław Balcerski (1904−1972), profesor, wybitny inżynier hydrotechnik, budowniczy zapory wodnej w Rożnowie nad Dunajcem (nazwanej w 1988 roku Jego imieniem), w latach 1956−1960 pierwszy po wojnie Rektor Politechniki Gdańskiej wyłoniony w wyborach, poseł na Sejm kadencji 1957−1961, zaś matką Zofia Chałacińska. Natomiast matką Wacława Balcerskiego była Helena z domu Janicka. Dziadkiem Heleny (a więc prapradziadkiem Andrzeja Balcerskiego) był Stanisław Janicki (1798−1855) matematyk, astronom, pierwszy w Polsce doktor nauk technicznych − dysertacja „O machinach parnych”, profesor Szkoły Przygotowawczej do Instytutu Politechnicznego.

This paper justifies the need to teach chosen designing items to students of mechanical engineering at maritime academies and items of power plant operation to students of relevant departments of technical universities

W 1959 roku wprowadzono na statki handlowe pierwsze systemy zdalnego sterowania silnikiem głównym z mostku. Rok 1965 to początek pojawienia się na morzach pierwszych statków z siłownią bezwachtową. W 1969 roku zainstalowano pierwszy na świecie prototyp kompleksowego systemu automatyki siłowni sprężony z maszyną cyfrową, zaś w 1972 roku jego udoskonwaloną wersję zawierającą również scalony system diagnostyki pozwalający na planowanie optymalnych czasów remontu - diagnostyka trendu. Wspomniane daty są związane z kolejnymi etapami rozwoju aytomatyki siłowni okrętowej. W niedługim stosunkowo okresie czasu siłownia okrętowa zostaje nasycona różnego typu urządzeniami automatycznego sterowania jej pracą. W konsekwencji przyjęcia i zastosowania na statkach idei siłowni bezwachtowej o wzrastającym stopniu automatyacji proces kontroli i sterowania poszczególnymi urządzeniami i mechanizmami siłowni zostaje scentralizowany, przenosi się z samych urządzeń do jednego centralnego ośrodka. Równolegle rosną osiąfi i wytężenie mazyn i urządzeń siłowni a zwłąszcze silników napędu głównego zmniejszając margines bezpieczeństwa, co ow konstekwencji wymaga bardziej czyłego i dokładniejszego nadzoru pracy tych urządzeń. Pomiędzy maszyną a operatorem wyrósł ogromny zespół elektronicznych, hydraulicznych lub pneumatycznych urządzeń automatyki kontroli i sterowania procesami siłowni spychający mechanika do jednego pomieszczenia jakim są we spółczesnych siłowniach Centrale Kontrolno - Manewrowe /CKM/ - mózgi sułowni, skąd operator prowadzi wszystkie obserwacje pracy siłowni i podejmuje odpowiednie decyzje czy interwencje w celu zapewnienia jej oprymalnej i bezpiecznej pracy.

Instalacje siłowni okrętowych w ogólności, a przede wszystkim instalacje siłowni spalinowych, stanowią podstawową treść wykładów z Siłowni Okrętowych prowadzonych w instytucie Okrętowym Politechniki Gdańskiej dla studentów specjalności Maszyny i Siłownie Okrętowe. Czasowo około 50% wykładów z tego przedmiotu jest poświęconych bezpośrednio lub pośrednio zagadnieniom związanym z instalacjami siłowni, przy czym zakłąda się, że wykład powinien przygotowywać studentów do samodzielnego projektowania instalacji i to nie tylko w zakresie instalacji objętych wykładem. Cały cykl dydaktyczny poświęcony tym zagadnieniom obejmuje oprócz wykładu - ćwiczenia, laboratorium i projekt / zależnie od specjalizacji - przejściowy i dyplomowy/, a dla specjalizacji siłownie okrętowe, dodatkowo seminaria dyplomowe, których część jest poświęcona instalacjom niekonwencjonalnym. Program realizowany w Instrytucie Okrętowym jest zatem szerszy aniżeli w Wyższych Szkołach Morskich, wydaje się jednak, że podane niżej uwagi dotyczące głównego elementu tego cyklu tj. wykładu, będą mogły być wykorzystane również w tych Uczelniach, któych głównym zadaniem dydaktycznym jest przygotowanie eksploatatorów i służb technicznych obsługi statków.

Projektowanie polega na poszukiwaniu optymalnych rozwiązań oraz paramterów i charakterystyk przedsięzwięć technicznych zadawalających z punktu widzienia funkcjonalnego, ekonomicznego oraz przy spełnieniu innych wymagań.

Zagadnienie doboru najkorzystniejszego rodzaju napedu jest jednym z podstawowych problemów projektowania statku. Złożoność tego problemu wynika z ogromnej liczby możliwych kryteriów doboru, których ocena może się różnić w zależności od punktu widzenia np. stoczni bądź armatora. W rezyltacie wieloletnich doświadczeń oraz ujawnionej szczególnej przydatności pewnych rodzajów napędów dla określonych typów i wielkości statków przyjęły się o utrwliły określone preferencje. Jednak pogarszająca się światowa sytuacja gospodarcza, a zwłaszcza wzrost cen paliwa spowodowały istotne zmiany w tym zakresie. Przykładem takich zmian mogą być przeprowadzane ostatnio przebudowy siłowni w celu zastąpienia turbin parowych i gazowych wysokoprężnymi silnikami spalinowymi. Powszechnie uważa się, że podstawowymi kryteriami doboru rodzaju napędu są kryteria ekonomiczne związane głównie z zużyciem i kosztami paliwa, przydatnością eksploatacyjna oraz kosztami inwestycji. Naqleży jednak zwrócić uwagę, iż w pewnych przypadkach ważną rolę mogą odgrywać i inne względy, Przykładem tego mogą być statki aramtorów europejskich i armatorów USA zdecydowanie różnące się częstością stosowania turbin parowych i silników spalinowych. Przewaga ilościowa turbin parowych u armatorów amerykańskich może być wyjaśniona posiadaniem bardzo rozwiniętego przemysłu turbinowego w tym kraju, ale także dążeniem do ujednolicenia rodzaju napędu z okrętami marynarki wojennej, która w ten sposób łatwo uzyskuje wyszkolone rezerowe załogi.

Wzrasrające rola elektronicznej techniki obliczeniowej w praktyce przemysłowej uzasadnia pilną konieczność zaznajamiania z nią studentów. Wymóg ten znalazł już odzwierciedlenie w programie studiów przez wprowadzenie przedmiotu "elektroniczna technika obliczeniowa". Jednakże dotychczasowe obserwacje i doświadczenia wskazują, iż studenci nie posiadają dostatecznych umiejętności praktycznego posługiwania się EMC przy rozwiązywaniu konkretnych zadań inżynierskich. Dlatego też w Zakładzie Siłowni Okrętowych Instytutu Okrętowego Politechniki Szczecińskiej /ZSO IO PS/ podjęto kroki zmierzające do wykorzystania ETO przy wykonywaniu prac przejściowych i dyplomowych oraz działania mające na celu zapoznanie studentów ze skomputeryzowanymi metodami i zadaniami projektowania.

W praktyce eksploatacyjnej statku jandlowego o bezpieczeństwie żeglugi i sukcesie ekonomicznym przedsięwzięcia handlu drogą morską decyduje odpowiednio wyszkolona załoga, głównie zaś zespoły oficerów mechaników i nawigatorów. Dzisiejsze nowoczesne statki imponujące zarówno wielkością, szybkością i coraz to bardziej skomplikowaną strukturą taborniczną urządzeń siłowni i nawigacji stawiają wysokie i różne wymagania przed oficerem mechanikiem i oficerem nawigatorem.

Badania prowadzone nad organizacją pracy i kwalifikacjami załóg statków morskich oraz analiza zmian zachodzących w programach studiów dziennych i dla pracujących , a także konkretne potrzeby armatorów wykazały, że istnieje szereg przyczyn powodująych istotne zmiany kwalifikacji oficerów mechaników statków morskich. Takie przyczyny, jak automatyzacja siłowni okrętowych, zapoczątkowana na statkach PŻM zmiana organizacji pracy statkach / likwidacja podziału załogi na odrębne działy / i wymagania określone konwencją w sprawie kwalifikacji załów statków morskich spowodowały, że kwalifikacje oficerów mechaników wyraźnie się rozszerzają w kierunku mechanik-automatyk; znajduje to już wyraz w programach studiów, w programach kursów SDKO czy w wymaganiach na poszczególne stopnie oficerskie.

W referacie, w oparciu o program przedmiotu Siłownie Okrętowe, omówiono kompleksowe ćwiczenia okrętowe realizowane w ramach tego przedmiotu a polegające na pomiarach okrętowego układu napędowego. Przedstawiono zakres dokonywanych pomiarów oraz zadania wykonywane przez słuchaczy w oparciu o wyniki pomiarów.

W referacie przedstawiono poglądy dotyczące kształcenia inżynierów specjalności maszyny i siłownie orkętowe. Podano ogólną charakterystykę nowych programów nauczania opracowanych w Instytucie Okrętowym Politechniki Gdańskiej. Zaproponowano przeprowadzenie badań mogących dać ocenę praktycznej przydatności wiedzy nabytej przez inżynierów w czasie studiów.

W referacie omówiono organizację praktyk morskich studentów Politechniki Gdańskiej odbywanych na statkach Polskich Linii Oceanicznych. Wskazano zalety oraz niedostatki praktyk, a także przedstawiono opinie studentów o praktykach odbywanych w roku akademickim 1984/85

W referacie smormułowano ogólne zasady kształcenia specjalistów w zakresie eksploatacji urządzeń technicznych w odmienianiu do okrętownictwa. Przedstawiono system kształcenia kadr eksploatatorów siłowni okrętowych w MArynarce Wojennej. PRzedstawiono model kształcenia eksploatacyjnego oficerów - mechaników okrętów wojennych.

W referacie omówiono rolę, sposób prowadzenia oraz zakres tematycznych seminariów dyplomowych na kierunku dyplomowania "Siłownie Okrętowe" na studiach dziennych i wieczorowych w Instytucie Okrętowym Politechniki Gdańskiej. Przedstawiono zajęcia seminaryjne jako sprawdzian umiejętności syntetyzowania nabytej wiedzy oraz referowania, a także dyskutowania zagadnień inżynierskich.

W referacie przedstawiono możliwości wykorzystywania symulatora siłowni okrętowej w procesie nauczania automatyki okrętowej. Omówiono możliwości obserwacji zachowania się układu regulacjo wybranego systemu siłowni okrętowej z różnymi typami regulatorów / P, PI, PD, PID / oraz z różnymi nastawami rych regulatorów / Kp, Ti, Td /.

W artykule zmieszczono opis stanowiska laboratoryjnego układu turboparowego znajdującego się w THS Warnemunde. Opisano przebieg ćwiczeń realizowanych na tym stanowisku, przez studentów Wyższej Szkoły Morskiej w Szczecinie.

Praca przedstawia opis, przeznaczenie i zakres badań czterech nowych stanowisk doświadczalnych w laboratorium Katedry Siłowni Okrętowych Wydziału Oceanotechniki i Okrętownictwa Politechniki Gdańskiej.

Referat przedstawia opis, przeznaczenie i zakres możliwych do wykonania badań na nowym stanowisku doświadczalnym wbudowanym w Laboratorium Siłowni Okrętowych Wydziału Oceanotechniki i Okrętownictwa Politechniki Gdańskiej.

W referacie przedstawiono ogólny opis stanowiska z silnikiem wysokoprężnym SULZER 6AL20D zainstalowanym w Laboratorium Siłowni Okrętowych Instytutu Technicznej Eksploatacji Siłowni Okrętowych Wyższej Szkoły Morskiej w Szczecinie. Omówiono ważniejsze programy użytkowe w jaki wyposażono stanowisko, w tym program diagnostyki silnika oparty na pomiarach oraz modelowych (wzorcowych) zależnościach wskaźników i parametrów pracy silnika.

Referat prezentuje problematykę kształcenia studentów w zakresie parowych i spalinowych turbinowych napędów statków i okrętów. Obejmuje on: tradycje kształcenia w zakresie turbin, aktualny stan przedmiotu, wykorzystywane skrypty, podręczniki, pomoce dydaktyczne, laboratoria i realizowane zajęcia praktyczne, ilości studentów na kierunków dyplomowania. Stan aktualny odniesiono do innych ośrodków kształcących oficerów mechaników okrętowych.

Przedstawiono opis stanowiska laboratoryjnego do symulacji operacji ładunkowych tankowców do przewozu gazów skroplonych, a w szczególności operacji ładunkowych realizowanych na gazowcach typu "LPG". Ponadto przedstawiono możliwości wizualizacji i zbierania danych wielkości charakterystycznych, sposób sterowania urządzeniem, oraz stosowane zabezpieczenia awaryjne.

Tematem niniejszego artykułu jest architektura, budowa i sposób działania symulatora siłowni okrętowej ER-SIM zbudowanego w WSM Gdynia. Podano w nim także przykłady wybranych systemów siłowanych zaimplementowanych w symulatorze.

W referacie opisano rozwój bazy laboratoryjnej ZSO. Przedstawiono strukturę zajęć prowadzonych przez pracowników zakładu oraz dokonano przeglądu stanowisk dydaktyczno - doświadczalnych w laboratorium. Wskazano również kierunki dalszych zamierzeń służących doskonaleniu bazy laboratoryjnej.

W niniejszym referacie przedstawiono możliwości dydaktyczne i badawcze zmodernizowanej na przełomie ostatnich lat bazy laboratoryjnej Katedry Siłowni Okrętowych. Referat zawiera opis wybranych stanowisk i plany rozwojowe w latach następnych.

W referacie poddano ocenie jakość kształcenia na kierunku Oceanotechnika prowadzonym na Wydzial Techniki Morskiej Politechniki Szczecińskiej, ze szczególnym uwzględnieniem specjalności związanych zmian w gospodarce polskiej. Przedstawiono także charakterystykę kandydatów na studia jak i studentów w aspekcie uzyskiwanych wyników. Wskazano perspektywy uatrakcyjnienia kierunku studiów Oceanotechnika.

W referacie przedstawiono opis skomputeryzowanego kompaktowego stanowiska laboratoryjnego do badań oporów przepływu, kawitacji i wymiany ciepła zbudowanego w Laboratorium Zakładu Maszyn i Urządzeń Okrętowych Instytutu Technicznej Eksploatacji Siłowni Okrętowych Wyższej Szkoły Morskiej w Szczecinie.

Tematem niniejszej publikacji jest wykorzystanie wspomagania komputerowego do oceny kwalifikacji mechanika okrętowego do pełnienia wachty morskiej w siłowni współczesnego statku morskiego Metodykę te zaimplementowano i stosuje się w czasie zajęć prowadzonych na symulatorze siłowni okrętowej ER-SIM, zainstalowanym i stworzonym w Wyższej Szkole Morskiej w Gdyni.

Referat przedstawia możliwości dydaktyczne i badawcze stanowiska laboratoryjnego zbudowanego w oparciu o kocioł kondensacyjny GB 112 firmy BUDERUS. Opisuje również parametry techniczne stanowiska i opis techniki kondensacji wykorzystywanej w kotle.

W referacie przedstawiono propozycję rozszerzenia problematyki zajęć z przedmiotów związanych z siłowniami okrętowymi i objęcie nią rónież zagadnień siłowni stacjonarnych z silnikami spalinowymi, Dano przegląd rozwiązań takich siłowni oraz wskazano zagadnienia ujęte w programach zajęć Katedry Silników Spalinowych o Sprężarek Wydziału Mechanicznego Politechniki Gdańskiej.

Tematem referatu jest przedstawienie możliwości wykorzystania symulatora siłowni okrętowej w procesie kształcenia projektantów oraz w prowadzeniu badań naukowych.

Rozwój systemów nadzoru i sterowania stworzył możliwości znacznej redukcji stanu załogi statku. W konsekwencji doprowadziło to z jednej strony do wzrostu wymagań, z drugiej strony do zmniejszenia czasu szkolenia praktycznego na statku poprzez wyeliminowanie szeregu stanowisk, które były pośrednim etapem do uzyskania stanowisk oficerskich. W tej sytuacji społeczność morska stanęła wobec konieczności zmiany sposobu kształcenia i egzaminowania kadr morskich. Jedną z nowych form szkolenia oraz egzaminowania jest użycie symulatorów siłowni okrętowej.

Przedstawiono stoisko badawczo-dydaktyczne sprężarki wirnikowej do badań charakterystyk statycznych i dynamicznych. Podano założenia projektowe oraz opis stanowiska. Dołączono przykłady pomiatów charakterystyk statycznych i dynamicznych sprężarki wirnikowej.

Rozwój systemów nadzoru i sterowania stworzył możliwości znacznej redukcji stanu załogi statku. Spadek liczby załogi doprowadził do wyeliminowania szeregu stanowisk, które były pośrednim etapem do uzyskania stanowisk oficerskich. W tej sytuacji społeczność morska stanęła wobec konieczności zmiany sposobu kształcenia i egzaminowania kadr morskich. Jedną z nowych form szkolenia, a w przyszłości także egzaminowania jest użycie symulatorów siłowni orkętowej.

W referacie przedstawiono nowe dydaktyczne stanowisko laboratoryjne umożliwiające obserwację różnych stanów pracy koła pomocniczego typu VX 716 B bez konieczności jego rozpalania. Symulowana praca kotła możliwa jest dzięki wprowadzonym zmianom w układach automatycznej regulacji poziomu wody w kotle oraz pracy palnika.

Przedstawiono możliwości szkoleniowe dydaktycznego programu komputerowego typu cbt – chłodnia prowiantowa. Omówiono jego strukturę i zawartość merytoryczną. Podano sposób oceny osoby nauczanej wykorzystującej ten program. Wskazano korzyści płynące z zastosowania programów typu cbt w procesie kształcenia mechaników okrętowych.

Scharakteryzowano pojęcie przetwornika inteligentnego. Przedstawiono możliwości prowadzenia zajęć dydaktycznych z wykorzystaniem przetworników zainstalowanych w stanowiskach laboratoryjnych Akademii Morskiej. Przedstawiono możliwości konfiguracji zdalnej i lokalnej przetworników, oraz podano możliwości ich zastosowania w przemyśle i dydaktyce.

Referat przedstawia problematykę wyznaczania podstawowych charakterystyk ogniwa paliwowego z jonowumienną membraną polimerową (PEM). Krótko przybliżona zostanie historia powstania ogniw paliwowych, ich budowa, zasada działania oraz klasyfikacja, a także zastosowania. Dodatkowo zostaną scharakteryzowane paliwa dla ogniw. Szczegółowo zostanie omówiona budowa i zasada działania pojedynczego ogniwa paliwowego PEM wraz z opisem zachodzących w nim procesów elektrotechnicznych. PRzybliżone zostanie stanowisko laboratoryjne z ogniewem paliwowym PEM fitmy H-Tec. Opisane zostaną elementy skłądowe stanowiska oraz ich podstawowe paramtery. Przedstawione zostaną możliwości dydaktycznego wykorzystania stanowiska oraz sposób sporządzania charakterystyk ogniwa paliwowego, ogniwa fotowoltaicznego oraz elektrolizera PEM. W końcowej części zostaną przedstawione charakterystyki i sposoby obliczania sprawności energetycznej i srpawności Faradaya ogniwa paliwowego.

W referacie przedstawiono stanowisko laboratoryjne dwuwimikowego silnika turbinowego GTD-350 znajdujące się w Laboratorium Eksploatacji Siłowni Okrętowych Instytutu Konstrukcji i Eksploatacji Okrętów w Akademii Marynarki Wojennej w Gdyni. Przedstawiono również jego możliwości dydaktyczno-badawcze.

Dla ujednolicenia jakości kszrałcenia na wszystkich kierunkach studiów i przez wszystkie Uczelnie, powołano Państwową Komisję Akredytacyjną (PKA). Opracowano kryteria które obejmują zagadnienia związane z zapewnieniem odpowiednich warunków studiowania pod względem bazy dydaktycznej, kadry nauczającej, programów nauczania (w tym spełnienie narzuconych minimum programowych), organizacji procesu dydaktycznego itp. Akademia Morska w Gdyni kształci i przygotowuje specjalistów do pracy na morzu. Stąd system dydaktyczny musi spełniać wymaganie nie tylko PKA wymagania której są typowe jak dla Uczelni technicznej lecz i międzynarodowej konwencji STCW która narzuca odpowiednie wymogi odnośnie przedmiotów, liczby ich godzin, okresu tematyki praktyk itp. Dla absolwentów którzy podejmują pracę na morzu problematykę spełnienia kryteriów kształcenia przedstawiono na przykładzie Wydziału Mechanicznego Akademii Morskiej w Gdyni, który kształcki na kierunku Mechanika i Budowa Maszyn i przygotowuje absolwentów do pracy na morzu jako oficerów mechaników floty handlowej.