The work presents threats connected with the spills of noxious oily chemicals at sea. Physical phenomena occurring during spills are described. Physical and chemical prop-erties of some dangerous substances are listed. The list of dangers posed by these sub-stances (acc. to GESAMP) is included and the methods used for the clearance of spills as well as the duties of ship-owners of ships carrying such chemicals are presented.

The work presents quantitative specification of spills of dangerous substances which took place in the years 1992 - 1996 on waters under US jurisdiction. The work also presents physical and chemical properties of monomers most often transported by sea as well as propositions of neutralizing the spills.

W pracy niniejszej przedstawiono wyniki badań, dotyczące możliwości powstania wybuchu gazów wydzielających się z węgla, transportowanego na statkach morskich do Japonii i Włoch. W wyniku przeprowadzonych badań stwierdzono, że na statkach transportujących węgiel w czasie rejsu następował wzrost koncentracji metanu, przekraczający margines bezpieczeństwa. Na przebieg tych procesów miały wpływ takie czynniki, jak warunki klimatyczne i skład chemiczny węgla. Stwierdzono również, że węgiel transportowany na statkach morskich nie stanowi niebezpieczeństwa wybuchu, o ile nie dopuści się do powstania niebezpiecznych koncentracji metanu + powietrze w ładowniach statku.

W pracy niniejszej przedstawiono wyniki badań nad samozapalnością węgla transportowanego na statkach morskich do Japonii i Włoch. W wyniku przeprowadzonych doświadczeń modelowo-laboratoryjnych i badań wykonanych na statkach stwierdzono, że wzrost temperatur otoczenia powodował wzrost ilości wydzielanego CO2. Największe stężenia CO2 notowano przy temperaturze otoczenia 35-55 °C w 30 dniu składowania w doświadczeniu modelowo-laboratoryjnym, natomiast ilości CO2, wydzielane w czasie transportu na statkach, były nieznaczne przez cały czas trwania podróży, co świadczy że nie istniało niebezpieczeństwo powstania pożaru endogenicznego.

Omówiono towaroznawczą charakterystykę cementów, własności cementu jako ładunku okrętowego oraz istniejące obecnie rozwiązania form transportu tego ładunku. Podano również wyniki badań i obserwacji przeprowadzonych na m/s "Kopalnia Moszczenica" w rejsie ze Szczecina do Lagos z całookrętowym ładunkiem cementu workowanego.

Przedstawiono problemy związane z transportem morskim amoniaku - podstawowego składnika w produkcji nawozów sztucznych. Omówiono obowiązujące przepisy międzynarodowe i lokalne, przeprowadzono charakterystykę towaroznawczą skroplonego amoniaku, zagrożenia występujące podczas magazynowania i transportu oraz statki do przewozu tego niebezpiecznego ładunku.

Omówiono ogólne zagrożenia występujące podczas transportu morskiego ładunków radioaktywnych. Wytyczne do transportu morskiego tych ładunków podano zgodnie z konwencjami: SOLAS 74 i MARPOL 73/78. Szczegółowe wymagania opisano i przedyskutowano opierając się na Międzynarodowym morskim kodeksie towarów niebezpiecznych i Międzynarodowym kodeksie bezpiecznego przewozu statkami radioaktywnego paliwa jądrowego, plutonu oraz wysokopromieniotwórczych odpadów w pojemnikach.

Przedstawiono aktualny stan rozwiązań techniczno-prawnych, dotyczących składowania oraz transportu morskiego odpadów i towarów radioaktywnych. Na świecie obserwuje się ciągły wzrost liczby reaktorów jądrowych i związane z tym znaczne nagromadzenie odpadów radioaktywnych. Rośnie takie tonaż ładunków radioaktywnych w transporcie morskim. Istnieje zatem pilna potrzeba opracowania i wprowadzenia w tycie kompleksowego i długofalowego planu unieszkodliwiania, składowania i bezpiecznego transportu morskiego odpadów i towarów radioaktywnych. Tylko właściwa i ogólnie przyjęta gospodarka w tym zakresie, a nie stosowanie doraźnych i tymczasowych rozwiązań, może skutecznie zapewnić bezpieczeństwo człowiekowi i środowisku naturalnemu.

Właściwości fizykochemiczne ładunków wpływają istotnie na wymagania dotyczące metod i sposobów składowania, przeładunku i ich przewozu różnymi środkami transportu. Na przykładzie wodorotlenku sodowego w postaci stałej i ługu sodowego przedstawiono specyficzne wymagania w zakresie transportu morskiego oparte na konwencjach, kodeksach i innych przepisach Podano też przykłady zagrożeń zdrowia i życia odnotowane w porcie szczecińskim